به نقل از اقتصادگران، میزگرد نجواخبربا عنوان«واکاوی اقتصاد در دولت یازدهم و دوازدهم» با حضور تعدادی از کارشناسان و فعالان رسانه ای حوزه اقتصادی برگزار شد.
مرتضی بلوکی، فعال رسانه ای در ابتدای این میزگرد اظهار داشت: با اینکه یکی از منتقدین دولت هستم اما معتقدم که در برخی حوزه ها عملکرد خوبی هم داشته است. دولت رو به اتمام است و اگر بخواهیم عملکرد دولت را بررسی کنیم باید آن را به دو بخش ۴ساله تقسیم کنیم که در دوره اول ثبات قیمت ها و بدون نوسانات ارزی را شاهد بودیم درحالیکه دولت به محض ورود به دوره دوم وارد حاشیه شد و شروع آن دولتی پیر و تشریفاتی بود که گران اداره شد و نتوانست انتظارت مردم را برآورده کند اما نباید نقش تحریم ها را نادیده گرفت. تحریم ها بر بانک و بورس و صادرات و… بسیار تاثیرگذار بود ولی علی رغم این شرایط، دستاوردهای مثبتی درحوزه صنعت و پتروشیمی و فولاد داشت. به طور مثال آمریکا فولاد مبارکه را تحریم کرد ولی با شاکله مدیریتی قوی آن صادرات خود را انجام داد نه مثل همیشه ولی کارخانه تعطیل نشد. بارها مقام معظم رهبری دولت را تائید کردند، اما دولت تمام هم و غم را مذاکره و fatf و ازدست دادن فرصت ها بود. بی نظمی و عدم مدیریت و شلختگی سیاسی باعث شد به علاوه خودتحریمی تا جایی پیش رفته که باید نگران انتخابات و حضور مردم باشیم. مشکلات اقتصادی مردم به ویژه مسکن و بورس باعث شده که مردم بی تفاوت نسبت به انتخابات باشند. عملکرد دولت را چطور می بینید؟
نوحی، تحلیلگر اقتصادی که در رسانه نیز چندسالی فعالیت داشته است، گفت: همه دولت ها دوقسمتی می شود و من به عنوان کسی که دودوره به دولت رای دادم در دوره اول به دلیل برجام نرخ دلار ثابت بود و جزو معدود زمان هایی بود که تورم تک رقمی داشتیم درحالی که برجام اتفاق افتاد و این جزو سوابق خوب دولت است مردم هم برای حرف روحانی که می گفت سانتریفیوژها بچرخد و ما مذاکره می کنیم نتیجه اقتصاد خوب است که پیش بینی اش هم درست بود. در دوره دوم که ما معتقدیم به رای مردم و کشورخیانت کرد برجام ۲ و ۳ بود درحالیکه وجود نداشت. آقای روحانی می دانست که باید مذاکره موشکی داشته باشیم و با ترامپ مذاکره کنیم، ما رای دادیم اما ایشان مذاکره نکرد و برجام بهم خورد و ترامپ علنا در انتخابات ایران دخالت کرد؛ یعنی زمانی از برجام خارج شد که انتخابات ایران برگزار شد حتی این مسئله را در مصاحبه هایش هم گفت؛ بخاطر اینکه می دانست تیم اصلاحات تیمی نیست که مثلا ۳۰ موشک سمت ناو آمریکایی بیندازد. آمریکا از برجام خارج شد و دلار شد ۳۰هزارتومان. خیانتی که آقای روحانی انجام داد این بود که باید استعفا می داد چون مرد مبارزه با آمریکا نبود وتمام تخم مرغ هایش را درسبد برجام گذاشت، ازطرفی قدرت صحبت با رهبری که از روز اول گفتند با ترامپ مذاکره نخواهم کرد را نداشت. الان چه اتفاقی افتاده که همین حرف ها را الان با بایدن می زنیم؟ ۴سال اول روحانی تورم ۹ درصد داریم و اینکه دوره دوم هم با شعار برجام رای آورد که با برداشتن برجام وضعیت غیرقابل دفاع اقتصادی را رقم زد.
یوسف اصلانی تحلیلگر بورس نیز در این میزگرد اظهار داشت: دوره ۴ساله اول علی رغم اینکه تورم کنترل شد و به برکت دلارهایی که به خاطر برجام وارد کشور شد توانستند تورم را کنترل کنند اما این را فراموش کردند که در تمام مقاطعی که ما هرچه بیشتر دلار وارد کشور می شد، خروج سرمایه هم داشتیم. روحانی باید شرایطی اتخاذ می کرد که جلوی خروج سرمایه را می گرفت و باید از فرصتی که برای شکوفایی اقتصاد کشور استفاده می کردند. پرداخت سودهای بانکی مسئله دیگری است که نتیجه رکود اقتصادی بود که کل ۴سال کمر اقتصاد کشور را شکست. ۴سال اول دوره آقای روحانی بورسی وجودنداشت و اگر سهامداری ۵درصد سود می گرفت بسیار خوشحال هم می شد اما ۴سال دوم از آنجاکه طبق اصل اقتصادی نباید تمام تخم مرغ ها را در یک سبد چید، روحانی روی برجام سرمایه گذاری کرد که با پدیده ای به نام ترامپ مواجه شد که جزو بدشانسی های ترامپ بود، دومی هم کرونا بود که کلا دنیا را بهم ریخت. تمام این عوامل ورود شریان ارز به کشور متوقف شد و این چرخه اقتصاد کشور را بهم ریخت. سیستم دولتی فشلی داریم که باید اصلاح شود. فکری باید به شرکت های خصولتی کرد که مدیرانشان از بودجه دولتی برای درست کردن رزومه خودشان استفاده می کنند برای همین بود که روحانی پس از برجام با این سیستم دولتی ضعیف روبرو شد. ای کاش در دوره اول که شرکت های خارجی در داخل کشور سرمایه گذاری می کردند یک فرصت برای کشور بود. برجام نعماتی هم برای این کشور داشت؛ ما ۴-۵سال در سایه تحریم دوام آورده ایم و باعث شد شرکت های پتروشیمی و فولاد قطعات را وارد کرده و انبار کردند یا شرکت های خودروسازی مثل سیتروئن در ایران سرمایه گذاری کردند. نباید بگوییم برجام چیزی نداشته اما اگر شرکت های دولتی و خصولتی ساماندهی می شد، در دوره بحران مقاومت می کردند نه اینکه سقوط آزاد کنیم. الان روزانه دوهزارمیلیارد تومان چاپ پول در مملکت داریم. ۳۰۰هزارمیلیارد دلار کسری بودجه داریم، ریاست جمهوری بعدی چطور می خواهد این مسئله را مدیریت کند. یکی از چالش های رئیس جمهور بعدی این است که باید منشا این مسائل را پیدا کند.
مهدی الیاسی، روزنامه نگار اقتصادی : تاکید برخی این است که ۲۰ تا ۳۰ درصد مشکلات را برجام می دانند و بقیه را به دلیل مدیریت داخلی می دانند اما باید توجه کرد که دولتمردان دوره اول در دوره دوم هم بودند. چطور قبل برجام تورم کمتر از ده درصد بود اما ناگهان به ۲۴ درصد رسید. درآمد دولت به یک پنجم رسید و. فروش نفت هم تقرییا صفر شد.
نوحی: در۴ سال دوم ریاست جمهوری روحانی، آنچه باعث کاهش محبوبیت و انتقاد از وی شد این بود که دولت دست در جیب مردم کرد. معاون اول و مسئولان دولتی اقرار کردند که ما خودمان دلار را بالا بردیم تا کمبود بودجه را جبران کنیم، حرفی که حتی راننده تاکسی هم می گفت به آن مهر تائید خورد. در بورس هم همین اتفاق افتاد . با بالا رفتن نرخ تورم، دولت با قیمت دلار و خرید و فروش آن به مردم بازی کرد و بعد با تبلیغ بورس مردم را به این بازار کشاند. متاسفانه در اوج و قله دوحالت پیش بینی می کنم در قله سهام ها فروخت یعنی درسایت هم درج شده که فروشنده دولت جمهوری اسلامی ایران و شرکت های زیرمجموعه هم شروع به فروختن کردند که به این ترتیب دولت پول های مردم را در جیب خودش گذاشت. بعد اوراق مشارکت چاپ کرد و بسیاری از فعالان حقیقی و حقوقی هم که رانت اطلاعاتی داشتند، به دنبال فروش سهام توسط دولت سهام های خود را هم فروختند با خرید این اوراق پول های خود را به جیب دولت ریختند.
اصلانی: مشکلات ما از ۴سال اول شروع شد. معتقدم با برجام یکسری فرصت های عالی برای کشور ایجاد شد اما مدیریت این فرصت ها مشکل داشت. بدبختی کشور از سودهای بانکی شروع شد. آقایان ادعا می کنند طرفدار اقتصاد آزاد هستند اما خودشان به شیوه های اقتصاد دستوری عمل می کنند. برای چه به پول های هوشنمند سودهای کلان دادید؟ درست است که آن دوره تورم نداشتیم اما همین موضوع فنر تورم را فشرده کرد. نتیجه اینکه با یک بحران کوچک با جهش قیمت دلار مواجه شدیم.
نوحی: آقای همتی اعلام کردند که سال گذشته تنها ۵میلیارد دلار نفت فروختیم که برای کشور ما یعنی چیزی نزدیک به صفر. همه کاندیداها بر مذاکرات تاکید کرده و آن را رد نکردند و سیاست کلی نظام هم بر همین موضوع است یعنی رهبری هم موافق هستند. نقدینگی و موضوعات تبعی آن وقتی فروش نفت از ۵ به ۱۰۰ میلیارد دلار برسد جذب خواهد شد و پشتوانه خود را پیدا خواهد کرد.
اصلانی: دولت تنها به این دلیل که خواست رضایت مردم را برای خود جلب کند و مشروعیت به دست آورد، با پاچیدن دلار دست به سرکوب تورم تصنعی زد. ای کاش دولت اجازه می داد با یک شیب ملایم قیمت دلار و تورم افزایش یابد. ۴سال اول ما رکود داشتیم. شرکت های لوازم خانگی پس از تحریم خون تازه ای را در رگ تولید خود احساس کردند بخاطر اینکه قیمت دلار بالا رفت و تولید به صرفه شد.
بلوکی: با نشست های مختلف با اتحادیه ها و تولیدکننده های مختلف متفق القول بودند که تحریم برای ما نعمت بوده است و نوسان ارز و ممنوعیت واردات کالاهای خارجی، کالای ایرانی دیده شد و حتی می گفتند در سال کرونا نسبت به سال های گذشته وضعیت بهتری داشتند اما معتقد بودند چون بیشتر درآمد ما صرف ورود مواد اولیه شد و سود حاصل کار ما را به دلیل گرانی این مواد و دلالان مواد اولیه به جیب دلالان برد. تولیدات داخلی و دور زدن تحریم ها اگر نبود، این بحران را نمی تونستیم رد کنیم. دولت و حاکمیت در کنار هم در زمان تحریم های تحمیلی توانستند مدیریت کنند.
الیاسی: تعرفه گذاری و تحریم اگر می توانست باعث تغییر شود الان نپال ثروتمندترین کشور جهان بود چون توسط کوه ها محاصره شده است.
اصلانی: از نظر من برجام برای کشور ما نعمت بوده است اما موازی آن دولت اشتباهاتی داشته که زمان تحریم بیرون زد. تحریم بدبختی بزرگی بود اما نعمت هم داشت چون هم توانمندی ها هم اشتباهات را نمایان کرد. رکود اقتصادی ۴سال اول دوره روحانی شرکت ها را بیچاره کرد. شما مراجعه کنید به کودال و روند سودسازی شرکت ها را در دوره اول ریاست جمهوری روحانی ببینید.
نوحی: به نظرمن این دوره رکود نبوده بلکه تورم تحت کنترل بوده و صادرات و فروش نفت برقرار بود.
بلوکی: اینحا نقش تولید و مدیریت کردن کجاست؟ فکر اقتصادی پشت هر قضیه ای باشد برنده می شود. اگر من دولت آینده نگری باشم امروز تولید را ایجاد کرده و فکر فرداو بازنشستگی را هم هستم. دولت زمانی که ارز به کشور می آمد باید به وجود کشور آمریکا و شرارت هایش و شیطنت های داخلی هم فکر می کرد. دغدغه مقام معظم رهبری چند سال است که حول محور اقتصاد می چرخد و حتی تاکید کردند که باید از اقتصاد مبتنی بر نفت عبور کرد؛ هیچ کدام از دولت ها از اقتصاد نفتی جدا نشدند.
الیاسی: تحریم هایی که جان بولتون گذاشت با هدف تورم چند ده درصدی بود که ایران را مثل زیمباوه و ونزوئلا کند. مدیریت این مسئله توسط دولت روحانی انجام شد. در دوران برجام پتروشیمی و فولاد را ساختند، ستاره خلیج فارس زیر ۵ میلیارد دلار هزینه نبرده است. روحانی با ایجاد درآمد پایدار به جای فروش نفت توانست از این مهلکه تاحدی عبور کند.
اصلانی: چه این دولت چه دولت بعدی انتظار ما این است که خروج سرمایه را از این مملکت کنترل کند. الان امیدواری هایی بر احیای برجام، فروش نفت و مذاکره هست. در دولت آقای روحانی یا هرکسی باید خروج سرمایه از کشور را کنترل می کرد. چندسالی که جلوی تحریم ها ایستادگی کردیم و روی پای خودمان ایستادیم به جرات می توانم بگویم بخس عمده آن بخاطر برجام بوده است. روزنه ای که برجام در مقطعی برای کشور ایجاد کرد، کارخانه ها قطعاتی را وارد کردند که باعث شد الان سرپا باشند؛ پس نشان می دهد ارتباط ما با دنیا مهم است و اینکه این ارتبطا چطور باشد را در آینده نتیجه کار سیاستمداران را خواهیم دید. از رئیس جمهور بعدی تمنا دارم اشتباه دولت روحانی را تکرار نکند. اقتصاد دستوری و اقتصادی که بر پایه سرکوب باشد به درد ایران و هیچ جای دیگر نمی خورد. شما در بورس کالا نمونه آن را ببینید که قیمت گذاری دستوری چه رانت ها و چه فسادهایی را ایجاد کرده است. نه صد میلیارد، نه دویست میلیارد بلکه هزاران میلیارد. ۴سال اول دوره روحانی سرکوب قیمت بازار بود. اجازه دهید بازار روال خود را داشته باشد. چه بخواهیم چه نخواهیم قیمت دلار همواره رو به رشد است. می خواهم در اقتصاد دخالت نکنند و قیمت را بازار تعیین کند قیمت ها را نه دستور.
الیاسی، فعال راسنه ای در حوزه اقتصادی در این نشست اظهار داشت: مسئله خروج سرمایه از کشور واقعا ربطی به برجام ندارد و این روند از ده سال پیش آغاز شده و برجام آن را تشدید کرده است. بسیاری از سرمایه گذاران چون چشم اندازی از ایران ندارند و ریسک سیاسی بالایی داریم و احتمال تنش وجود دارد، تمایل به کار ندارند. دولت تاثیری هم نتوانست بگذارد و تعیین قیمت را برعهده بازار بگذارد تا دستوری. دولت بعدی اگر می خواهد موفق باشد باید ایتدا برای سیاسیت خارجی ریل گذاری مناسبی داشته باشد. خوشبختانه بستر بازگشت به برجام فراهم شده و هرچه بتواند افزایش دهد. در حوزه داخلی هم آزادی اجتماعی تقویت شود و در اقتصاد نیز طرفدار اقتصاد آزاد بر پایه شرکت های خصوصی و عرضه و تقاضا هستم.
نوحی: ما یا باید بگوییم ظرفیت کشور همین است. از نظر اقتصادی کارهایی که روحانی انجام داد همان کارهایی است که در دوره احمدی نژاد صورت گرفت. در همان زمان هم با افزایش تورم نرخ ارز دوگانه و سه گانه شد. اینکه شعار بدهیم کشور نباید صرفا بر فروش نفت باشد اما امکان ندارد. ما باید رابطه خارجی درست با ریسک سرمایه گذاری پایین داشته باشیم. چندسال عادی سازی روابط با آمریکا و اروپا و تعیین تکلیف با اسرائیل (مثل عمان) رو داشته باشیم تا پول ها به کشور بازگردد. دولت جدید باید بحث دیپلماسی و مذاکره را جدی بگیرد.
اصلانی: یکسری سهام و نمادها در همین دوران بورس بدون دلیل و پشتوانه رشد می کردند و سازمان بورس هیچ دخالتی نکرد. علی رغم اینکه دلسوزان بازار سرمایه اعلام کردند که این نمادها را ببنیدید اما شفاف سازی نشد. به نظر می رسد یک فساد سازمان یافته در بورس وجود دارد که باعث این قضیه شد و تشویق آقای روحانی که مردم پول هایشان را به بورس بیاورند. درحالیکه نباید از هرچیزی برای مشروعیت بخشیدن به دولت خود استفاده می کرد. رئیس جمهور باید تبعات حرف خود را بپذیرد.
